Bogini matka
Bogini matka to bezsprzecznie motyw wiodący większości religii politeistycznych. Każda miała swoją. Jako że w więzi każdego człowieka z matką jest coś magicznego, coś nie do podrobienia, to i boginie matki prezentowały się nieprzeciętnie. Nie tylko wydawały na świat dzieci, ale i kochały je z całego serca, nie tylko dbały o nie, ale miały dość mocy, by ich bronić. Zapraszam do zwięzłego przeglądu tego jak postać bogini matki pojawia się w całej kulturze człowieka.
Dawno, dawno temu...
Pierwsze oficjalnie opisane bóstwo matczyne to niewątpliwie Bogini Matka z Çatalhüyük. Wydaje się, że jej przetrwanie zawdzięczamy stałemu, niewielkiemu terytorium, na jakim była czczona. Chodzi bowiem o rejon Anatolii (obecnie na terenie Turcji)1. Bogini matka przedstawiana jest najczęściej w formie figurek. Wygląda imponująco. Oto bowiem kobieta o obfitych kształtach zasiada na przebogatym tronie. Po obu jej bokach leżą spokojnie lwy. Wydaje się, że nie można wyglądać bardziej majestatycznie. Badacze wskazują, że lud, który czcił Boginię Matkę z Çatalhüyük był z natury egalitarny. Nie dzielił się wedle statusu, czy płci. Gdy już o macierzyństwie mowa, dzieci w tamtych stronach znajdowały się pod opieką całej osady.
Wnioskując z fizycznego podobieństwa, znana powszechnie figurka Wenus z Willendorfu, powstała 35.000 lat temu, również mogła przedstawiać boginię matkę2. Naukowcy jednakże nie znają historii tej fascynującej rzeźby. Bezsprzecznie przedstawia kobietę, a skojarzenie jej bujnych kształtów z płodnością wydaje się być naturalne.
Matka ziemia
Bogini matka to jednakże przede wszystkim motyw antyczny, już z czasów historii pisanej. Obecnie na Świecie wielkie religie monoteistyczne wydają się gromadzić łącznie więcej wyznawców niż te, w których bóstw jest wiele. Tysiące lat temu jednakże sprawa wyglądała zupełnie inaczej. Kultury, które tworzyły podwaliny naszej historii tworzyły koncepcje bogini matki, łącząc z przeciwstawnymi postaciami boskich ojców. W tym układzie bogini matka niezwykle często występowała jako uosobienie natury oraz życiodajnej ziemi
Trudno o lepszy przykład, niż wyznawana przez greków Gaja. Przede wszystkim jest ona bardzo stara, w greckim panteonie wystąpiła jako jedna z pierwszych4. Sam jej wizerunek mówi bardzo wiele. Mity z nią związane są mroczne, dość ubogie w treści. Nie ma w nich nic z bajkowości i rubaszności przygód niewiernego męża Zeusa, czy wywołujących wypieki na twarzy przygód herosów. Gaja reprezentuje siłę tak pierwotną i tak elementarną, że nie sposób wplatać jej w małe przygody małych bożków. Przede wszystkim jest matką niezliczonej ilości stworzeń, z których część jest bezsprzecznie przerażających, jak Sturęcy (Hekatonchejrowie), Cyklopi, czy Tytani5. Wydaje się, że potomstwo Gai można traktować jako przenośnię – w końcu natura również rodzi wiele niebezpiecznych dla człowieka stworzeń.
Matki bogów, matki królów
Ze względu na moc symbolu matki w każdej chyba kulturze, każda z opisywanych religii stworzyła swoją boginię matkę6. Dawni Arabowie znali A-Lat, której domeną, poza macierzyństwem było Słońce. Fenicjanie, Sumerowie i Kananejczycy znali bóstwo matczyne pod różnymi imionami – Astarte, Isztar, Inanna. Godne uwagi jest to, że była to również bogini wojny. Egipcjanie kochali swoją Izydę, której zwierzęcym symbolem była krowa. Znane są przedstawienia jej, gdy karmi piersią swojego boskiego syna Horusa. Oprócz opisanej wyżej Gai, starożytni grecy znali również Demeter, która uosabiała matkę w nieco bardziej dosłowny sposób. Była bowiem matką Persefony i wiele mitów jest na temat ich relacji. Frygijska Kybele z kolei zadziwia swoim drugim polem zainteresowania – jako strażniczki zmarłych. Aztecka Cihuacoatl była wojowniczką, a poród w tamtych stronach postrzegano, jako pełnoprawną walkę, godną upamiętnienia. Słowianie z kolei widzieli swoją Mokosz, jako uosobienie sił natury.
Wspólnym motywem dotyczącym bogini matki jest niewątpliwie miłość, jaką obdarza swoje dzieci. Mity wypełnione są w związku z tym wizjami matczynych poświęceń, tragicznych wyborów. Często powtarzający się motyw, to niezwykłe, królewskie dziecko, jego tragiczny los, a następnie walka i często niestety matczyna żałoba. Demeter musiała szukać Persefony, którą uprowadził Hades. Izyda w ciąży musiała uciekać do delty Nilu przed złym Setem, czyhającym na życie jej i dziecka. Bez wątpienia jednak częstym motywem jest przypisywanie bogini matce więzów rodzinnych z wybitnymi królami, czy wodzami. Sumeryjska Ninhursag była przez królów Mezopotamii nazywana ich matką.
Bogini matka nie do przecenienia
Bez wątpienia bogini matka kształtuje w naszych oczach obraz matki i kobiety w ogóle. I to nawet, gdy nie wyznajemy religii, która dane bóstwo stworzyła. Matka jest bliska każdemu, nawet jeśli jest odległa. Można pokusić się o stwierdzenie, że potrzebujemy identyfikacji ze wspólną matką. Dlatego bogini matka wiązana była z naturą, ziemią, wciąż rodzącą, wciąż płodną, napełniającą świat swoim potomstwem7. W końcu wszyscy jesteśmy dziećmi natury, czy o tym pamiętamy, czy nie.
Tekst ten powstał z okazji Dnia Matki. Sama nią jestem od 4 lat, a także sama swoją posiadam. Wyrażenie wdzięczności za życie jakie bezsprzecznie dała nam matka, może być trudne, tak jak trudne mogą być relacje z nią. Lecz metaforyczne wykonanie przykładowo ręcznie malowanego kubka – trwałego, choć kruchego, co dzieli się tym co w środku z każdym, kto dotknie go ustami, wydaje mi się tak majestatyczne jak opowieści o boginiach matkach. Jeśli chciałbyś ofiarować swojej mamie wyjątkowy kubek lub po prostu sobie sprawić taką przyjemność, czym prędzej wejdź do sklepu pracowni. Zapraszam Cię także na moje konto na Facebooku oraz Instagramie, gdzie pokazuję oczywiście swoje realizacje.
Bibliografia
ifem.pl,
archeologia.com.pl,
G. J. Bellinger „Leksykon mitologii. Mity ludów i narodów świata”, Warszawa 2005,
Jan Parandowski „Mitologia”, Londyn 1992 r.,
L. Impelluso, „Mity, bogowie i herosi w sztuce”, wyd. Srkady 2010,
pl.wikipedia.org,
historia.org.pl.
Niech rozbłysną iskry!
Kliknij i zamów swój niepowtarzalny,
ręcznie malowany kubek!
ZamówNapisz do mnie
