Mityczny gryf
W wielu Polskich zakamarkach odnajdziemy stworzenie o głowie orła i lwa. Oczywiście jest to mityczny gryf, który czai się w herbach i powiewa na flagach. Jednak możemy go spotkać również w wielu historiach, tych mniej lub bardziej kinowych. W tym tygodniu chciałabym wam przybliżyć sylwetkę tego niezwykłego i tak powszechnie występującego stworzenia – symbolu dzikości, lojalności i oddania.
Bezsprzecznie łączy on w sobie siłę i zaciekłość lwa z czujnością i szybkością orła. Mityczny gryf był prawdziwym zagrożeniem. Jego ostre szpony, silne nogi i mocne ciało niewątpliwie siały strach i popłoch. W przeciwieństwie do wielu innych stworzeń, jakie spotykamy w pieśniach i legendach, po raz pierwszy widzimy go w sztuce. Utrwalony wizerunek gryfa pojawił się w starożytnej Mezopotamii, 3000 lat przed naszą erą, lecz dopiero całe wieki później zwierzę to zostało opisane. Ciekawostką jest fakt, że jego nazwa pochodzi z języka greckiego i oznacza coś haczykowatego, coś co służyło do chwytania1.
Gryf mitologia
W europejskiej tradycji gryf był opiekunem skarbów greckiego boga Apolla2. Gryfy, w przeciwieństwie do smoków, które strzegły swoich skarbów z chciwości, broniły drogocennych dóbr i wartości dla swoich władców. Zanim Apollo wprowadził do swojej stajni gryfa, uważano go jednakże za zwierzę dzikie i niebezpieczne. Starożytni twierdzili, że gryf jest w stanie porwać dwa woły wraz z wozem3. Zwierzęta z tego gatunku miały strzec także ciała Ozyrysa, pucharu Dionizosa, czy koła losu Nemezis. A zatem, tak naprawdę – mityczny gryf to nic innego jak wspaniały poddany. Niewątpliwie z tego powodu stał się symbolem władzy książęcej i królewskiej. To już pierwszy krok jaki gryf uczynił w kierunku herbów i proporców.
Gryfici obecni do dziś
Czy znacie takie miejscowości jak Gryfice i Gryfino, czy widzieliście herb miasta Szczecina? A tym bardziej – herb Kaszub? W jaki sposób gryf zasiedlił się na ziemiach naszego kraju? Wszystkie te miejsca mają historyczny wspólny mianownik – ród Gryfitów. Książęta z tej linii wywodzą się z jedenastowiecznego Pomorza, choć korzeniami sięgają dalej4. Wybrany przez nich herb: Gryf Pomorski, pozostał jako mocny symbol kojarzony z tymi okolicami. Dziś Hotele, firmy handlowe, transportowe, stacje telewizyjne, obiekty sportowe od Świnoujścia po Żuławy noszą symbol i nazwę gryfa (Gryf Arena, Gryf Wejherowo, Telewizja Gryf, Hotel Gryf itd.).
Pazury i szpony w literaturze i na ekranie
Gdy jest mowa o fantastyce, po prostu nie może zabraknąć w niej gryfa. Jest to stworzenie niemalże sztandarowe (jak widać nie tylko w przenośni) i pojawia się w najważniejszych produkcjach tego gatunku. W zasadzie każdy niemalże świat posiada w sobie postać gryfa i zazwyczaj są to postacie pozytywne, często pod rozkazami ludzi. Podobno gryf mógł zostać oswojony, jeśli był pod opieką ludzi od wyklucia5. Jeden z wyjątków może stanowić świat Dragonlance6 gdzie gryfy były podporządkowane elfom.
Bardzo istotną rolę, lecz nie jako stworzenia z krwi i kości, gryfy odegrały w powieściach o Harrym Potterze. Szlachetność i siła były oczywiście podstawą przyjęcia nazwy Griffindor, jako jednego z czterech Domów w Hogwarcie7. Tam należeć mieli czarodzieje odważni i mężni.
W popkulturze za odpowiednika Gryfitów może robić ród Conningtonów z „Gry o tron”. Gdyby godła i pseudonimu było nam za mało, to wiedzmy, że siedzibą dynastii jest zamek zwany Gniazdem Gryfów. Tak więc i tu czai się gryf!
Ważną, choć nieco drugoplanową rolę, gryfy odegrały w filmowej adaptacji Opowieści z Narnii8 To właśnie przedstawiciel tego gatunku, jako ten lojalny i oddany sługa, powiadomił Piotra o zbliżającej się armii Białej Czarownicy. Dodatkowo wiele z tych zwierząt wzięło udział w samej w sobie bitwie.
Stworzenia zrobione z pikseli
Taki wizerunek gryfa, jako stworzenia dobrego i lojalnego, znajdziemy chociażby w serii gier bitewnych „Warhammer”. To własnie gryfa, stworzenia istnie królewskiego, dosiadają tam najwięksi lordowie ludzkiego Imperium i sam Imperator. Gdy w serii „Heroes of Might and Magic” napotkamy gryfa, to oczywiście będzie on reprezentował królestwo Ludzi, dopełniając ich szlachetny wizerunek w tym świecie. Jednakże w grze „Legendary” wizerunek gryfa przypomina o tym, że może być to zwierzę niebezpieczne i bardzo groźne
Moimi oczami
Moja grafika przedstawia gryfa jako dostojne, choć dzikie zwierzę. Nie nałożyłam na niego siodeł i uprzęży. Nie oprawiłam go w godło. Dla mnie gryf jest przede wszystkim wolny. Bardzo silne, masywne ciało może poderwać się do lotu lub opaść z nieba na głowy wrogów. Jego wzrok jest bystry i dobry, serce łomoce żywo w piersi. Taki jest mój skrzydlaty gryf.
Bibliografia
- https://pl.wikipedia.org/,
- „Mała encyklopedia powszechna PWN” – Warszawa 1969 r.,
- Prawdziwa historia stworów fantastycznych; fakty, relacje, dokumenty”, Warszawa 2001,
- M. Prusak – „O Gryfitach, prawdziwych panach Pomorza” https://prestizkoszalin.pl/2016/04/o-gryfitach-prawdziwych-panach-pomorza/,
- Jak w przypisie 2,
- Dragonlance jako seria licznych ksiażek powiązancych światem stworzonym przez Margaret Weis i Tracy’ego Hickmana,
- J.K. Rowling – „Harry Potter i Kamień Filozoficzny”,
- cykl powieści C.S. Lewisa.
