Jednorożec, jego symbolika i pochodzenie
Zwierzę z rogiem na czole
Jednorożec jako symbolika ssaka, ale jednak stworzenia fantastycznego, od zawsze fascynuje sprzecznością. Oceniając jednorożca pod kątem przyrodniczym, należałoby stwierdzić, że jako gatunek, miał potężny zasięg występowania. Obejmowałby on przeróżne strefy klimatyczne. Niewątpliwie zasiedlałby nawet i tereny, zarówno nad, jak i pod poziomem morza. Sugerowałoby to stworzenie agresywne, ekspansywne, silnie migrujące. Relacje o tajemniczym kopytnym, wyposażonym w pojedynczy róg wyrastający z czoła są spotykane od Skandynawii, po Indie.1
Tymczasem jednorożcowi przypisuje się zupełnie inne przymioty. Przede wszystkim jednorożec jest magicznym, porcelanowo-białym koniem, zawsze czystym i dostojnym. Jego róg jest mocny, karbowany i połyskuje złotem, albo barwą kości słoniowej. Charakter jednorożca, jakiego znamy z książek, filmów i gier2, to połączenie łagodności i siły. Dodatkowo jest to zwierzę ufne i pokojowe, choć niewątpliwie odważne i niezłomne.
Skąd się wzięły jednorożce i jaka jest ich symbolika
Nasz jednorogi stwór wywodzi się z hebrajskiego tłumaczenia tekstów biblijnych, gdzie jego pierwowzorem było Re’em (zwierzę o jednym lub wielu rogach). W Septuagincie – tłumaczeniu na grekę, oraz w Wulgacie – tłumaczeniu łacińskim, występował jako odpowiednio – monokeros oraz unicornus. Na obrazach Europejskich z XV i XVI wieku, symbolizował Jezusa. Tymczasem w polskim tłumaczeniu jednorożec schował się pod słowem „bawół”3.
W tradycji chrześcijańskiej, jednorożec często towarzyszy dziewicy, co wskazane jest głównie na obrazach. Jednocześnie stanowi on symbol Jezusa Chrystusa przy boku Marii Dziewicy. Podobnie jak Chrystus podkreślał swą obecnością niezwykłość swojej matki, jednorożec jeszcze bardziej uwypukla znaczenie młodych dziewczyn. Stąd już tylko krok do kulturowego wzorca – jednorożec jako symbol czystości i – właśnie: niewinności i dziewictwa.
Egzotyczne oblicze
Z pewnością bardziej egzotyczne oblicze jednorożca znamy z mitów i wierzeń Wschodu. Jest to biały osioł, trójnogi, o trzech parach oczu i dziewięciu ustach, o lśniącym, złotym rogu. Według niektórych podań strzegł on Drzewa Wszystkich Nasion Strzegł, rosnącego na samym środku Morza Wourukasza4.
Bardzo znane wizerunki, lecz istotnie odbiegające od współczesnego obrazu, stworzył Nicolaus Posen. Co chyba najciekawsze, opisuje on jednorożca występującego na ziemiach polskich. Na rycinach podziwiać możemy także jego kuzyna – osła z rogiem na nosie5.
Niewątpliwie łagodność jednorożca jest niezrównana. Natomiast ma on kuzyna o jeszcze bardziej eterycznej naturze. Daleki Wschód zna bowiem stworzenie zwące się Ci-Lin, również o jednym rogu. Jest ono tak delikatne, że przechodząc nie zabije żadnej istoty. Żywi się jedynie uschłą trawą6.
Magiczne stworzenie z tego świata
Jednorożec to potężne zwierzę, gdyż spoza ram „typowej” fantastyki, przedarł się (z ogromną siłą rażenia) do świata codziennego. Obecnie panuje swojego rodzaju wręcz moda na wizerunek jednorożca. Istotnie przypomina on najczęściej białego konia z połyskliwym, zazwyczaj złotym rogiem. Niekiedy występuje w otoczeniu tęczy, często też kwiatów. Czasem jest smukły i dostojny, otoczony akwarelami, a czasem jest wręcz pękaty i zabawny.
Kulturowe wzorce rzadko są przypadkowe. Jednorożec i jego symbolika pozostają niezmienione od wieków. Ma się on bezsprzecznie kojarzyć z małymi dziewczynkami. Tak więc, mimo przerobienia go przez popkulturową maszynkę do mięsa, wciąż jego rdzeń pozostał nienaruszony. Widać to także we współczesnej literaturze. Przykładowo, Glen Cook wyraźnie dał nam do zrozumienia, że jednorożec nie będzie towarzyszem kobiety, która cieleśnie złączyła się z mężczyzną7.
Moimi oczami
Moje pierwsze spotkanie z jednorożcem chyba miało miejsce wraz z serią o małych kolorowych kucykach. Były one bardzo różne pod względem koloru, czy charakteru. Jedne przypominały kolorowe koniki, a inne miały skrzydła i potrafiły latać. Oczywiście były też takie z rogiem, a ów róg miał magiczne właściwości. Właśnie to odróżniało je od pozostałych kucyków, ponieważ potrafiły znikać, podnosić przedmioty, czy teleportować się. Zrobiło to na mnie ogromne wrażenie i od tamtej pory, inspirowały mnie niejednokrotnie.
Moja grafika, którą chciałam się z Wami podzielić, przedstawia nieco mniej znane oblicze jednorożca. Zainspirowałam się dawnymi rycinami Nicolausa Posena. Niezaprzeczalnie kopytne zwierzę ma na jego ilustracji kędzierzawą, krótką grzywę na karku oraz długi i cienki ogon. Kolor jego sierści wydaje się być biały, lecz jest tak naprawdę przezroczysty – trochę jak u niedźwiedzia polarnego. Sylwetka jego jest smukła, ale nie masywna, jak u konia. Przypomina być może kozicę. Pręgowany róg wyrastający z czoła jest długi, niczym u narwala lub oryksa.
Co podpowiada mi wyobraźnia
Wyobrażam sobie, że jego słuch jest absolutny i tylko magia pozwala mu filtrować dźwięki w swoim umyśle. Umiejętność ta pozwala mu uniknąć kontaktu z człowiekiem, którego lęka się najbardziej. Jego strach przed nami wiąże się z tym, że… mamy słaby węch! Ponadto ciało jednorożca wydziela specyficzną magiczną woń, dzięki której żadne zwierze, które ją poczuje, nie zaatakuje go. Wówczas drapieżnik staje się bezradny. Mięknie mu serce, a mięśnie wiotczeją. Człowiek i jego przytępione zmysły, niestety nie reaguje na tą magię.
Cała przyroda aż drga pod jego racicami. Budzi się każde źdźbło i pragnie być blisko niego i otaczać go opieką. Jednorożce są łagodne i nie lubią przemocy, dlatego też robią wszystko, aby się jedynie bronić. Myślę, że ta porcelanowa czystość i w wyglądzie i umyśle jednorożca, wspaniale współgra z gładkością emalii. Dlatego ten wspaniały stwór był już inspiracją jednej z moich prac. Niedawno stworzyłam ręcznie malowany kubek „Magia poranka”, gdyż nie wyobrażam sobie jak mogłabym przejść obojętnie koło tak pięknego i niezwykłego stworzenia. Zajrzyj koniecznie do sklepiku pracowni.
Jeśli marzy Ci się kubek z jednorożcem, może takim właśnie z rycin, podobnym do tego którego narysowałam, zapraszam do kontaktu! Ponadto, zapraszam na fanpage pracowni na Facebooku.
Już za tydzień kolejne stworzenie biorę na tapetę! Bądźmy w kontakcie 🙂
Bibliografia
- „Prawdziwa historia stworów fantastycznych; fakty, relacje, dokumenty”, Warszawa 2001,
- powieść Petera S. Beaglea, „Ostatni jednorożec” oraz film animowany o tym samym tytule, cykl gier „Heroes of Might & Magic”, a także mniej oczywiste produkcje, jak film historyczny z elementami fantastyki „Rok 1612”,
- https://pl.wikipedia.org/
- „Mitologie świata. Ludy starożytnej Persji” wyd. Rzeczpospolita,
- tak jak w przypisie 1,
- tak jak w przypisie 1,
- Glen Cook – „Październikowe dziecko”, Poznań 1999, gdzie autor nie opisuje samego w sobie jednorożca, natomiast zwracam uwagę, że pewnej nocy opuszcza on czarownicę Mgłę; przypadkiem jest to ta sama noc, którą spędza ona z wybrankiem serca.
