Harpia
Harpia jest przede wszystkim wredna, paskudna, jej natura należy do złośliwego ptaka. Im bliżej jednak zapoznamy się ze stworzeniem, tym mniej jest to oczywiste. Przyjrzyjmy się pierwszym opisom harpii, a ich wizerunek w kulturze wyda się nam może nieco krzywdzący.
Harpia czyli kobieta - ptak
Harpia wywodzi się z greckiego kręgu kulturowego. Jej obraz przeniknął do mitów rzymskich, w wielu wypadkach stanowiących prostą kopię, ze zmienionymi imionami. Stwór jest przede wszystkim hybrydą kobiety i ptaka. Potrafi latać, gdyż kończyny ma ptasie. Korpus i głowa pochodzą od człowieka. Harpie były przedstawieniami zabójczych dla żeglarzy złych wiatrów. Były córkami Taumasa i Elektry1. Dodajmy, że były wnuczkami Okeanosa, morskiego tytana i ich powiązanie z morzem jest nierozerwalne.
Wizerunek harpii jako strasznych, brzydkich kobiecych demonów jest jednak efektem pomyłki. To greccy i bizantyjscy pisarze, relacjonując greckie podania, pomylili opisywane stwory z syrenami. I tak już zostało. Tymczasem godne uwagi jest, że wcześniej Hezjod nazywał harpie „pięknowłosymi”. Niewątpliwie były również w oryginalnej wersji stworami wyłącznie żeńskimi, a nadto były wiecznie młode2.
Harpie były straszne, ale w porównaniu z najstraszniejszymi bożkami wiatrów – cyklonami, potomstwem Tyfona, mogły uchodzić za przyjemne. Harpie ze względu na złośliwe usposobienie, były instrumentem zemsty olimpijskich bogów. Niegdyś ślepy król Fineus został ukarany ich towarzystwem za samowolne przepowiadanie przyszłości. Harpie zabierały mu pokarm, ile razy próbował coś zjeść3. To czego nie zabierały, zanieczyszczały. Z tego powodu harpie stały się mityczną personalizacją niepohamowanego głodu4. Podróżujący Jazon i Argonauci przegnali straszydła i mogli skorzystać z rady Fineusa.
Znane harpie
Nie znamy dokładnej ilości harpii. W różnych podaniach można napotkać różne liczby. Można przyjąć za pewne, że było ich wiele. W tłumie latających maszkar możemy wyróżnić te, które znamy z imienia. W mitach spotkamy więc: Aello („Zawierucha”), Ocypete („Pędziwiatr”), Kelajno („Ciemnica”), czy Podarge. Dodajmy, że jakaś anonimowa harpia była matką koni Achillesa – Ksantosa i Baliosa5. Jak to się ma do współczesnej wiedzy o genetyce, nie wiem. Bez wątpienia jednak, jest to typowy przykład pełnej wolności dziedziczenia cech, według greckich mitów.
Harpia w biologii
Z pewnością opowieść o harpiach nie byłaby pełna bez przytoczenia wspaniałego gatunku ptaka, jakim jest Harpia Wielka. Należy on do rodziny jastrzębiowatych. Żyje w tropikalnych lasach Ameryki Południowej i Środkowej. Gatunek jest znany od dawna i włączył go do swojej klasyfikacji już Karol Lineusz. Ptak jest duży, niczym mityczna harpia. Może osiągnąć nawet ponad 1 m długości i niemal 5 kg wagi. Mają czarne hakowate dzioby i rozdwojone czuby na głowie. Harpia Wielka ma szare i białe pióra oraz długi ogon6.
Harpie w kulturze
Bardzo trudno znaleźć przykład harpii, która występowałaby jako bohater pozytywny. Harpie to dyżurne pomniejsze czarne charaktery. W hollywoodzkim miksie mitologicznych motywów „Starcie tytanów”7 harpie były niedużymi, latającymi uciążliwymi stworami, które przeszkadzały bohaterom w realizacji zamierzeń. Spotkamy je też w opartej na filmie grze komputerowej.
Niewątpliwie mechanika gier komputerowych, nie tylko tych opartych na akcji, sprzyja umieszczeniu w nich stworzenia takiego jak harpia. W II części komputerowego „Wiedźmina”, harpie stanowią dość wymagająca przeszkodę w dotarciu do jednej z lokacji położonych na marskim skalistym brzegu. Jest to delikatne odwołanie do mitycznego pierwowzoru, bowiem tak jak w opowieści o argonautach, tłem starcia jest wielka woda. Bliźniaczo podobne i o podobnych charakterystykach harpie spotykamy w serii „Gothic” oraz w mocno nasyconym mitologia „God of War”.
W serii „Heroes of Might & Magic” motyw harpii jest eksploatowany istotnie bez końca, począwszy od III części. Harpia wydaje się wymarzoną fantastyczną jednostką bojową. Jest mobilna, niezbyt kosztowna, więc można gromadzić ją w znacznych ilościach. A przy tym wizja twórców obsadza ją w roli groźnej, dzikiej hybrydy kobiety i ptaka. W ostatnich częściach cyklu harpia wydaje się nawet mieć jakieś potrzeby estetyczne. Dekoruje się kolorowymi piórami i nakryciami głowy.
Moimi oczami
Moja grafika przedstawia harpię na nadmorskim brzegu. Bezpieczna na wystającej z wody skale, wyciąga skrzydła do Słońca. Czujne oczy chciwie badają brzeg. Przypomina kobietę, ale jej natura jest drapieżna, ptasia. Harpia jest córką wiatru, krewniaczką sztormów i wichur. Zmierzyć się z nią, to jak stanąć naprzeciw szalejącego żywiołu. Jej wściekłości, jej głodu nie sposób zaspokoić.
Jeśli jesteś zainteresowany stworzeniem kubka, z fantastycznym stworem, specjalnie dla Ciebie, to zapraszam do kontaktu. Odwiedź też koniecznie mój fanpage na Facebooku.
Bibliografia
- Jan Parandowski „Mitologia„, Londyn 1992,
- https://mitologia.fandom.com/pl/wiki/Harpie,
- jak w przypisie 1,
- Gerhard J. Bellinger – „Leksykon mitologii. Mity ludów i narodów świata„, wyd. Muza 2003,
- https://pl.wikipedia.org/,
- jak w przypisie 5,
- „Starcie tytanów„, reż. Louis Leterrier, 2010 r., czyli remake filmu z 1981 r., reż. Desmond Davis.
