Koń Pegaz
Koń Pegaz to jedno z niewielu fantastycznych zwierząt pozbawione mrocznej i niebezpiecznej strony. Nie licząc artystycznych wizji współczesnych twórców. Mówimy o jego korzeniach. Nie licząc umiejętności latania, z pewnością jego natura jest typowo końska. A jednak po bliższym przyjrzeniu się, można natrafić na kilka tajemnic. Tym razem poznany mit o Pegazie, a potem prześledzimy jego wizerunki w kulturze i dowiemy się jak doszło do cudownego rozmnożenia naszego stwora.
Pegaz a zoologia
Pomijając nieco postać mitycznego Pegaza, przyjrzyjmy się temu stworzeniu od strony biologii. Koń Pegaz ma cechy fizyczne konia, założyć więc można, że to ssak. Rozmiary zwierzęcia zbliżone są do dorodnego konia – 1,8 m wysokości w kłębie. To co odróżnia go od tej grupy, to skrzydła. Skrzydła te, z racji zapewnienia odpowiedniej nośności, mają aż 5,5 m rozpiętości i pokrywają je pióra, identyczne jak ptasie. Stworzenie zamieszkuje góry i równiny wokół nich, a żyje do 40 lat1. Kryptozoologia nie precyzuje, czy żywienie oparte na trawach pozwala wytworzyć dość energii do lotu. Brak też bliższych informacji, czy jakiekolwiek cechy obniżają masę stwora w stosunku do masy konia. Niewątpliwie nie wiemy zbyt wiele.
Imię Pegaza
Dla wyjaśnienia losów Pegaza, warto przeanalizować jego imię. Poeta Hezjod wskazywał, że nazwa naszego uroczego stwora łączy się ze słowem „pege” (studnia). Z kolei badacze podają jeszcze trafniejsze źródła, ponieważ w języku luwijskim Pihassasas oznaczało „bóg piorunów” i stanowiło imię jednego z dawnych bóstw, zajmującego się dokładnie tą dziedziną2. Istotnie, mit o Pegazie wskazuje na silny związek stworzenia z greckim bogiem Zeusem, którego domeną również były oczywiście błyskawice.
Koń Pegaz w mitologii
Historia Pegaza zaczyna się tam, gdzie zmierza do końca mit o Perseuszu – pogromcy Gorgony o imieniu Meduza. Gorgona ta była wyjątkowo nieprzyjemnym potworem – o włosach w formie kłębowiska węży, wielkich kłach, ramionach z brązu, a skrzydłach ze złota. Jej spojrzenie zamieniało w kamień. Perseusz skrócił ją o głowę. Większość podań wskazuje, że z jej krwi narodził się Pegaz oraz jego brat – Chrysaor. Inne wskazują, że Pegaz wyskoczył wprost z odciętej szyi zabitej Meduzy3. Czasem podaje się, że morska piana była składnikiem koniecznym do powstania Pegaza, a zatem jego pośrednim ojcem miałby być Posejdon.
Koń Pegaz żył swoim szczęśliwym końsko-ptasim życiem, aż wyrokiem bogów nie został rumakiem bohatera Bellerofonta. Bellerofont od bogini Ateny otrzymał złotą uzdę, która w rezultacie pomogła mu pokojowo pojmać stwora niedaleko pieriańskiego źródła. Bellerofont zwalczał Amazonki, ale jego najbardziej znanym czynem było pokonanie wyjątkowo niebezpiecznego monstrum – Chimery4. Czynu tego dokonał właśnie na grzbiecie Pegaza. Po dokonaniu tego, Bellerofont z wyroku bogów utracił Pegaza. Heros próbował dostać się na górę Olimp, gdzie ci zamieszkiwali. Rozgniewany Zeus strącił Bellerofonta z grzbietu zwierzęcia, a przyjął je z otwartymi ramionami u siebie. Trudno przyszło – łatwo poszło.
Dalsze losy Pegaza były mniej burzliwe. Służył on wiernie Zeusowi, nosząc dla niego błyskawice. Przy okazji dawała o sobie znać magiczna moc stwora. Stworzył między innymi źródło Hippokrene (czyli „końskie źródło”), u podnóża góry Helikon, grzebiąc kopytem w ziemi. Koń Pegaz był śmiertelny, więc gdy nadszedł jego koniec, Zeus nagrodził go uwiecznieniem w gwiazdach – jako gwiazdozbiór Pegaza5. Było to ostatniego dnia życia naszego stwora.
Pegaz czy gatunek pegazów?
Koń Pegaz w kulturze popularnej występował wiele razy, nie tylko w kontekście greckiego kręgu kulturowego. Nieoceniona kinematografia niewątpliwie połączyła mity greckie w sposób, który pozostawia widza z pomieszaniem zmysłów. W filmie fantasy, pozorującym inspirację mitologią – „Starcie tytanów”6 , Pegaz był magicznym latającym koniem pojmanym przez Perseusza, który dzięki niemu pokonał Krakena. Z kolei w disneyowskim „Herkulesie”7 stwór był towarzyszem głównego bohatera i pomaga pokonać Hadesa. W jeszcze bardziej artystycznej wersji – w grze „God of War II”, Kratos na zlecenie bogini Gai szuka Sióstr Przeznaczenia, a do pomocy dostaje Pegaza.
Tajemniczym sposobem Koń Pegaz w niektórych dziełach kultury popularnej stał się gatunkiem pegazów – fantastycznych stworów. W świecie gier RPG opartych na systemie Dungeons & Dragons, pegazy to dzikie, płochliwe, ale niewątpliwie dobre stworzenia. Z bestiariuszy dowiedzieć się możemy, że pegazy składają jaja i zakładają gniazda, a ich masa wynosi około 750 kg8. Pegazy podobno można tresować, a dowód na to znajdziemy w niezgłębionej kopalni fantastycznych stworów – „Heroes of Might & Magic III„. W serii gier „Fire Emblem” pegazy również są znakomitymi rumakami bojowymi. Podążając dalej tym tropem możemy podziwiać, jak podniebny koń dźwiga bretońskich rycerzy w pełnej płytowej zbroi w figurkowej strategii „Warhammer Fantasy Battle„.
Trudno znaleźć przyczyny tego cudownego rozmnożenia. Niewątpliwie pegazy, jako gatunek jednak noszą wszelkie cechy Konia Pegaza znanego z mitów. Kultura popularna natomiast odrywa gatunek pegazów od greckiego tła, wiążąc stwory bardziej z krainami zamieszkiwanymi przez elfy. Czasem wiąże się pegaza i jednorożca w jednym stworzeniu. Co za tym idzie, zaczyna mu towarzyszyć jakaś dziewica, we współczesnej grafice skutecznie zastępująca wojowniczego herosa. Pojawiają się również wizje czarnych pegazów, jakoby tych, co przeszły za stronę zła. Tak więc Koń Pegaz stał się niewątpliwie inspiracją do niezliczonych kreacji skrzydlatych koni.
Moimi oczami
Moja grafika przedstawia Pegaza mitycznego. Tego jedynego Pegaza, w chwili gdy zstąpił na Ziemię. Na niebie jaśnieje gwiazdozbiór, który Zeus wykreślił na jego cześć. Może jest to zatem ostatni dzień życia dzielnego latającego konia, wiernego sługi i wolnego ducha zarazem? A może to tylko jego wspomnienie wróciło, by nam się pokazać, przypomnieć o sobie? Jeszcze raz popatrzeć na niebo, które kiedyś przemierzał. Pegaz niesie na szyi spętany piorun, tak jak oczywiście wiele razy wcześniej. Zbiera się na burzę, chmury prawdopodobnie przesłonią gwiazdozbiór. Zeus będzie z pewnością znów potrzebował swojej broni.
Jeśli interesują cię fantastyczne końskie stworzenia, to koniecznie zajrzyj do wpisu o jednorożcach. Kolejnym koniowatym wartym uwagi jest hipokamp – koń którego odnajdziemy w morskich głębinach.
Marzysz o swoim wyjątkowym kubku z jednorożcem, pegazem lub innym magicznym koniem? Daj znać, a razem stworzymy twój niepowtarzalny kubek! Koniecznie odwiedź mnie na Facebooku lub Instagramie – jak wolisz.
Bibliografia
„Prawdziwa historia stworów fantastycznych; fakty, relacje, dokumenty”, Warszawa 2001,
Jan Parandowski „Mitologia”, Londyn 1992,
Gerhard J. Bellinger – „Leksykon mitologii. Mity ludów i narodów świata”, wyd. Muza 2003,
jak w przypisie 2,
„Starcie tytanów”, reż. Louis Leterrier, 2010 r., czyli remake filmu z 1981 r., reż. Desmond Davis,
„Herkules”, prod. 1997, reż. Ron Clements, John Musker,
„Dungeons & Dragons Księga poptworów”, Warszawa 2003.
