Pies cerber
Czy pies Cerber to jedno zwierzę, czy może cały gatunek? Chciałabym zastanowić się nad źródłem jego mitu, jego siłą, słabością i ciekawym fenomenem. Trzy zębate paszcze zwracają się w naszą stronę, gdy my zwracamy swoją uwagę na Cerbera.
Prawdopodobnie każdy słyszał powiedzenie, że pies jest przyjacielem człowieka. Bezsprzecznie jest też jego stróżem, z powodu wspaniałego węchu, słuchu, siły, a przede wszystkim – czujności. Załóżmy, że nasz czworonóg nie byłby jedną istotą, ale dzielącymi jedno muskularne ciało, trzema nieustępliwymi strażnikami. Przed takim stworzeniem stanąć musieli ci, którzy chcieliby uciec z Hadesu – mitologicznej krainy zmarłych. Oto Cerber – piekielny pies.
Mitologiczny pupil
Pies Cerber wywodzi się z greckiej mitologii. Nie wygląda na typ rodzinny, ale jego rodzeństwo znamy dość dobrze. Są nimi: Sfinks, Hydra, Himera, Ortros. Z tej mało przyjemnej rodziny na szczególną uwagę zasługuje Ortros – najbardziej podobny do brata (czy też braci o jednym ciele), choć jedynie dwugłowy. Potworny syn Cerber niewątpliwie musiał mieć równie groźnych rodziców – straszliwych, półwężowych Echidne i Tyfona1.
Oryginalnie Cerber jest zatem imieniem jednego stwora. Godne uwagi jest, że nie w każdej relacji wyglądał on jak trójgłowy pies. Hezjod opisywał go jako posiadającego aż pięćdziesiąt głów. Wedle późniejszych przekazów, Cerber miał mieć kolejno: trzy, dwie i jedną. Wydaje się, że paskudna reputacja naszego pupila nie zależy od liczby zębatych paszcz. Godne uwagi jest, że Cerber według niektórych relacji miał gadzią łuskę i wężowy ogon. Pewnie po rodzicach2.
Gdzie pies Cerber mieszka? Czeka po drugiej stronie rzeki Styks, którą zmarli przekraczają na łodzi Charona. Według tradycji, jest czujny, chociaż przekupny. Przyjmuje korzyści w postaci ciastka na miodzie, które przesądni Grecy kładli obok ciała zmarłego. Orfeusz obłaskawił go raz muzyką. Jednakże nigdy nie daje się obłaskawić uciekinierom z Zaświatów. Tych bezlitośnie szarpie i wlecze na dno piekieł3. Panem Cerbera jest Hades – bóg Śmierci, od którego kraina umarłych wzięła swoją nazwę.
Pojmanie Cerbera
Nasz nieustępliwy piesek został jeden raz pokonany. Dla wyjaśnienia dodajmy, że dokonał tego Herkules, a pojmanie Cerbera było ostatnią z jego słynnych dwunastu prac. Cerber przegrał z herosem z powodu zaskakującej słabości. Gdy Herkules złapał straszliwego czworonoga i zarazem trójgłowa i wywlókł na powierzchnię, słońce i świeże powietrze odebrało mu siły. Tak osłabionego, bohater zawlókł przed tron zleceniodawcy – Eurysteusa, króla Myken4.
Pies Cerber, czy psy cerbery?
Kultura popularna lubi widzieć w Cerberze nie tyle imię stwora, co nazwę całego ich gatunku. W pierwszej części przygód Harrego Pottera spotykamy istotę imieniem Puszek (oryginalnie: Fluffy)5. Jest to nikt inny, jak trójgłowy pies. Puszek, to niewątpliwie zwierzę niebezpieczne, ale ma słabość – zasypia do dźwięków muzyki. Gdy przypomnimy sobie opisaną wyżej historię Orfeusza, staje się jasna – Puszek to cerber. Ale przecież nie mityczny Cerber, gdyż z akcji powieści dowiadujemy się, że Puszkiem opiekował się olbrzym Hagrid.
W trzeciej części cyklu gier komputerowych „Heroes of Might and Magic”, również występuje cerber. Jest tam dostępną w dużej liczbie, jednostką średniej mocy, reprezentującą siły piekielne. Cóż za degradacja. Godne uwagi jest jednak, że cerber występuje tam jako trzygłowa ulepszona wersja jednostki o nazwie ogar piekieł. Gra karciana „Magic the Gathering” również nie pozostawia złudzeń – cerber nie jest unikalną kartą, której można by użyć jedynie raz. Tak więc tu mamy do czynienia ewidentnie z gatunkiem piekielnego psiska.
Są przykłady odmienne, utrwalające wizerunek Cerbera jako pojedynczej postaci o takim imieniu. Film animowany Herkules z wytwórni Disneya stawia na tradycję6. Z pewnością Cerbera możemy tam pisać dużą literą. Jest to strażnik Hadesu, wierny sługa swojego pana, mieszkający nad Styksem. Choć losy naszego stwora ułożyły się nieco inaczej, niż głoszą mity, mamy do czynienia z tym samy, dobrze znanym psem Cerberem. Wydaje się, że w grze „Kingdom Hearts II” również jednym z naszych przeciwników jest Cerber, a nie przedstawiciel większego rodu.
A może to kuzyn psa?
Nie można nie wspomnieć od arcydziele klasy B – „Cerberus, strażnik otchłani”7. W tej produkcji Cerber bardziej niż psa przypomina wilka. Jest nadal strażnikiem, choć nie świata Umarłych, a bardziej miecza króla Hunów – Atylli. Jeśli się zgubiliście, to znaczy że bardziej Wam odpowiada tradycyjne podejście do mitów.
Podsumowując, można stwierdzić, że pies Cerber, jako postać mityczna zainspirował dzisiejszą kulturę do rozważań, czy takich stworzeń mogłoby być więcej. A jeśli tak, to jak można by je wykorzystać. Bo oczywiście, że od nadnaturalnego strażnika lepsza jest armia nadnaturalnych strażników.
Moimi oczami
Moja grafika przedstawia Cerbera przez duże C. Stwór, a raczej stwory, to cztery różne osobowości w jednym potężnym ciele. Każda z psich głów widzi świat na swój sposób, każda łowi zmysłami otoczenie – słyszy, widzi i węszy. Wężowy ogon wije się i pręży, na swój własny, gadzi sposób. Gdy Cerber dojrzy uciekiniera z Otchłani – wszystkie „ja” bestii zjednoczą się w bezlitosnej pogoni. Szpony wgryzają się w podłoże, a wokół, buchają płomienie. Zaświatów nie umiem bowiem widzieć w oderwaniu od koncepcji Piekła i Nieba. Niebo zaś nie potrzebuje strażnika.
Bibliografia
jak w przypisie 1,
Jan Parandowski „Mitologia”, Londyn 1992,
http://www.histurion.pl/historia/starozytnosc/grecja/12_prac_heraklesa/3.html,
J.K. Rowling – „Harry Potter i Kamień Filozoficzny”,
„Herkules”, prod. 1997, reż. Ron Clements, John Musker,
„Cerberus, strażnik otchłani” prod 2005, reż. John Terlesky.
Hades jest królem świata podziemnego ale nie jest bogiem śmierci. Bogów śmierci w mitologii jest kilka ale najbardziej znanym jest Tanatos
Dzięki za spostrzeżenie! Był to chyba zbyt daleko idący skrót myślowy – Hades był panem świata podziemnego i zmarłych, bądźmy więc tu precyzyjnym 🙂